Journalist in opleiding Miranda Niccolai heeft een artikel over Sarah, haar positie bij PBI, het Shelter City project en Neyls geschreven. Lees hieronder het uitgebreide artikel, en lees ook de verkorte versie die online gepubliceerd is op de interne website van de School voor Journalistiek.
SARAH en de MENSENRECHTENVERDEDIGERS
SARAH LAMBERIGTS organiseert samen met Shelter City Utrecht een verblijf van drie maanden voor mensenrechtenverdedigers uit alle windstreken. In onze huidige maatschappij wordt het belang van dit werk steeds groter. Van Iran tot Amerika, mensenrechten worden wereldwijd nog steeds geschonden. Afgelopen maanden verbleef Neyls uit Venezuela in Utrecht. In het teken van de Mensenrechtenweek brengt Sarah het werk van Shelter City en het beschermen van mensenrechten onder de aandacht.
Wat doe jij precies? ‘Ik werk bij Peace Brigades International aan de implementatie van het Shelter City programma. Peace Brigades International is een organisatie die mensenrechtenverdedigers over heel de wereld letterlijk en figuurlijk de ruimte geeft om zelf op een veilige manier te werken aan een betere toekomst. Momenteel begeleid ik de mensenrechtenverdediger Neyls uit Venezuela. Ik werk al zo’n twee en een half jaar voor PBI als vrijwilliger waarbij ik landenspecialist Colombia ben geweest. Ik heb toen onder andere de Colombiaanse mensenrechtenverdedigers voor een Europese advocacy & lobby tour van vier opeenvolgende dagen begeleidt. Nu mag ik drie volle maanden via het Shelter City programma met een mensenrechtenverdediger samenwerken en die persoon begeleiden.’
Hoe ben je betrokken geraakt bij Shelter City? ‘Tijdens mijn opleiding International Studies, met als specialisatie Latijns-Amerika, heb ik een cursus geweldloze communicatie gevolgd. Toen ik van een vriend van mij hoorde dat er een organisatie bestond die vanuit een geweldloos perspectief werkte met mensenrechtenverdedigers, die óók nog eens een focus had op Latijns-Amerika, was ik meteen geïnteresseerd. Ik dacht hé, die twee waardes van mij komen hierin precies samen. Ik wist meteen dat ik hiervoor wou werken. Er werd op een avond een filmscreening georganiseerd, net zo een als we afgelopen donderdag hebben georganiseerd met Neyls, waarbij er een mensenrechtenverdediger kwam spreken. Op die avond heb ik mijzelf voorgesteld aan Inez de Boer, onze coördinator.’
Wat doet een mensenrechtenverdediger? ‘Voor mij is dat iemand die opkomt voor rechten van een groep mensen die door de maatschappij of door diegenen in een land de macht hebben worden vergeten, onderdrukt of bedreigd, met potentieel gevaar voor eigen leven. Dat kan op verschillende manieren, van mensen die met een grote banner op straat demonstreren tegen een corrupte overheid, maar er zijn ook juristen die bij de Verenigde Naties gaan lobbyen voor bepaalde wetgeving.’
Vechten mensenrechtenverdedigers dus ook mee op straat? ‘Ik denk dat het een verkeerde aanname is dat mensenrechtenverdedigers zich enkel achter de schermen bezighouden. Mensenrechtenverdedigers doen hun werk omdat ze de situaties van dichtbij meemaken. Kijk maar naar Neyls: tijdens de demonstraties in 2017 in Venezuela was hij misschien niet zelf op straat, maar zijn zoon wel, die daar om het leven is gekomen. Dat was zijn realiteit als vader, het heeft hem aangezet om dit werk te doen. Ik denk dat het bijna niet mogelijk is om zo’n groot gevoel voor gerechtigheid te hebben als je er niet midden in hebt gezeten.’
“Mensenrechtenverdedigers willen juist heel graag terug.“
– Sarah Lamberigts
Hoe komt een buitenlandse mensenrechtenverdediger naar Nederland? ‘Shelter City is een initiatief van Justice&Peace, de non-
gouvernementele organisatie die als eerst contact legt met de mensenrechtenverdedigers. Mensenrechtenverdedigers kunnen zich twee keer per jaar aanmelden via een open inschrijving, waarna een selectieprocedure volgt en verschillende interviews worden gehouden om de situatie van de mensenrechterverdediger in kaart te brengen. Dan komt PBI en Shelter City in beeld: als wij een voorstel krijgen voor een mogelijke samenwerking plannen we een online call in met Justice&Peace en de mensenrechtenverdediger, in dit geval Neyls. Die call is belangrijk want je ziet elkaar voor het eerst en je kan wat persoonlijkere vragen stellen: hoe voelt iemand zich over de komst hiernaartoe? Ondertussen worden visa en vliegtickets voor de heen- en terugreis geregeld. Het is een enkele keer voorgekomen dat tijdens een verblijf de situatie in een land té dreigend werd, waardoor een gast hier asiel moest aanvragen. Maar mensenrechtenverdedigers willen juist terug om hun mensen te helpen en om datgene wat ze hier hebben opgebouwd te kunnen gebruiken binnen hun eigen organisatie.’
Hoe was de komst van Neyls naar Nederland? ‘Ik heb Neyls zelf opgehaald op het vliegveld. Dat was heel speciaal, het werd voor mij toen een tastbaar iets na de online intake. We zijn toen samen met Neyls gaan eten bij een restaurant met het PBI-team, om Neyls een warm welkom te heten. Om zeker te zijn dat de gast veilig aankomt, blijven we zo veel mogelijk contact houden, ook in het vliegveld en als ze door de security check moeten. Een ander belangrijk onderdeel is de doelen- en wensenlijst die wij twee weken voor de komst samen met de mensenrechtenverdediger maken. Wij streven ernaar het verblijf zo veel mogelijk af te stemmen naar waar zij het meest behoefte aan hebben, met een focus op het teruggaan met een zogenaamd gevulde rugzak; de een wil graag veiligheidscursussen volgen, terwijl de ander aandacht wil wekken van organisaties die kunnen helpen om hun stem te laten horen. Neyls’ verblijf stond in het teken van het creëren van visualisatie van zijn organisatie en mentaal welzijn.’
Wat als een gast niet veel in het openbaar mag zijn door veiligheidsredenen? ‘Met sommige gasten is het inderdaad niet mogelijk om openbaar van alles te doen, maar in sommige gevallen kan zichtbaarheid een beschermingsmechanisme zijn, bijvoorbeeld in de casus van Neyls. Voor hem is zichtbaarheid een belangrijk doel om gerechtigheid te bewerkstelligen. In de Q&A bij de filmscreening afgelopen donderdag moedigde hij de bezoekers aan om hem en zijn organisatie vooral te volgen op social media en berichten hierover te delen. Zichtbaarheid is overigens ook een van de focuspunten waar PBI mee werkt in projectlanden. Daar werken we op landelijke schaal met fysieke begeleiding van een mensenrechtenverdediger en betrokken organisaties en op internationaal niveau met zichtbaarheid. Door onze ervaring hiermee weten we dat het werkt, dat zichtbaarheid juist kan helpen.’
We hebben afgelopen donderdag mogen kijken naar een documentaire over demonstraties tegen de overheid in 2017 in Venezuela. Hoe is de situatie in Latijns-Amerika eigenlijk nu? ‘Ik had gehoopt als antwoord te geven dat de mensenrechtensituatie in Latijns-Amerika was verbeterd ondertussen. Maar er zijn meerdere factoren die het tegendeel bewijzen. Één van de factoren is dat Covid een zeer sterke invloed heeft gehad op de normalisering en de intensivering van geweld en straffeloosheid. Het heeft ook zichtbaarheid weggenomen van kwetsbare groepen. Hier is de regio nog steeds niet helemaal van hersteld. Een tweede factor is dat er denk ik over de hele wereld een ontwikkeling gaande is betreft groeiend conservatisme en rechtspopulisme. Dit draagt er ook aan bij dat er, waar dan ook, minder oog is voor mensenrechten, kijk maar naar de Verenigde Staten, waar de abortusrechten worden weggenomen en het recht op zelfbeschikking in gevaar komt. We observeren dat waar conservatisme groeit, mensenrechten krimpen.’
Dat maakt dit werkt tien keer zo belangrijk. ‘Hoe meer mensenrechten op de wereld worden ingeperkt, hoe meer dit soort werk nodig is. Ik zou het geweldig vinden als dit zou ophouden te bestaan, figuurlijk natuurlijk, want dat zou betekenen dat het goed zou gaan met de mensenrechten. Er komen meer aanmeldingen via Justice&Peace, dit laat zien dat er ook veel vraag is naar dit soort ruimtes.’
Wie hebben jullie tot dusver allemaal over de vloer gehad? ‘We hebben 22 gasten mogen ontvangen tot nu toe. We hebben nu Neyls uit Venezuela, hiervoor hadden we Marta uit Polen, Raúl uit Mexico, iemand die we om veiligheidsredenen Z. kunnen noemen uit Irak, David, ook uit Mexico, Caroline uit Kenia, en nog velen meer. Omdat een groot deel van de projectlanden van PBI Nederland Latijns-Amerikaanse landen zijn, komen gasten uit deze gebieden vaak bij ons.’
“Hoe meer mensenrechten op de wereld worden ingeperkt, hoe meer dit soort werk nodig is.“
– Sarah Lamberigts
Vanaf dit jaar is er voor het eerst een mensenrechtenweek, een initiatief vanuit het ministerie van Buitenlandse Zaken, in plaats van enkel één dag. Hoe staan jullie hierbij stil? ‘Wij hebben daar precies vandaag een meeting over, we staan er zeker bij stil. Neyls zal voordat hij terug zal gaan naar Venezuela om zijn werk voort te zetten een gastcollege geven op de Universiteit van Amsterdam. Gezien hij enkele dagen later terug zal gaan, is dit een van de laatste dingen die met ons op de planning staan. Het is voor Neyls waardenvol om dialoog te staan met anderen om zo zijn verhaal te kunnen delen en zijn zichtbaarheid te versterken.’
Hoe vond je het om de afgelopen drie maanden Neyls te mogen begeleiden? ‘Ik ben ontzettend dankbaar dat ik hem heb mogen begeleiden, ik vind het ontzettend inspirerend. Dat ik een veilige ruimte kan scheppen waarin mensenrechtenverdedigers zich kunnen bewegen, zónder hen te vertellen wat ze moeten doen, en werken vanuit een gelijkwaardig perspectief is voor mij heel waardevol. Via PBI Nederland en Shelter City kan ik echt één op één samenwerken. Ik heb veel van Neyls geleerd: hij de wereld ziet, hoe hij met situaties omgaat. Tuurlijk, je bouwt ook enigszins een persoonlijke band op, je drinkt koffie met elkaar, je draagt zorg voor elkaar uit. Tegelijkertijd blijft het ook werk, maar ook op professionele manier kan je vanuit authenticiteit met elkaar verbinden.’
