Op dinsdag 15 mei verwelkomden wij de fietsers van de Shelter City Bike Challenge in ons prachtige stadje Utrecht. In samenwerking met de gemeente organiseerde PBI Nederland een Human Rights Cafe (HRC) in het oude stadhuis. Justice&Peace directeur, Sebastiaan van der Zwaan, fietste de hele Bike Challenge mee en vertelde kort over het initiatief. De Keniaanse grassroots human rights defender, Francis Sakwa, was onze speciale gast en sprak over de criminalisering van mensenrechtenverdedigers in Kenia en over zijn werk als ‘frontline defender’.
Utrecht is één van de (inmiddels) elf Shelter City steden in Nederland. De gemeente Utrecht zet zich graag in voor mensenrechten en voor mensen die deze rechten verdedigen. In 2012 noemde Navanethem Pillay, de toenmalige Hoge Commissaris voor Mensenrechten van de Verenigde Naties, Utrecht al ‘de eerste Mensenrechtenstad van Nederland’. Burgermeester Jan van Zanen hield hier een mooie toespraak over en verwelkomde Francis en de fietsers persoonlijk.
Francis verblijft momenteel tijdelijk in Groningen voor opvang en trainingen, maar gezien Francis veel samenwerkt met PBI Kenya, konden wij hem een aantal dagen hier ontvangen en begeleiden. We regelden voor hem een verblijf van twee nachten in de prachtige Bed&Breakfast Gregorius, in het centrum met uitzicht op de gracht. Voor Francis is dit heel bijzonder, hij woont zelf samen met zijn vrouw en drie kinderen in de sloppenwijken van Nairobi waar hij, naast zijn werk als mensenrechtenverdediger, geld probeert te verdienen als boer om zijn gezin te kunnen onderhouden. In deze informele nederzettingen, waar de meerderheid van de Keniaanse bevolking leeft, zijn weinig voorzieningen en worden individuele rechten niet gerespecteerd en beschermd door de regering.
Al sinds 2006 zet Francis zich in voor sociale rechtvaardigheid in Kenia. Tijdens het publieke evenement vertelde hij, hoe hij als tiener gedwongen werd uren lang naar een pistool te zoeken in de Mathare rivier en vervolgens door politie geëxecuteerde lichamen in politietrucks moest laden. Sinds die tijd voert Francis geweldloos en vreedzaam protest, om sociale en politieke rechtvaardigheid te creëren. Het werk wat Francis en andere mensenrechtenverdedigers doen is echter niet zonder risico. Francis werd verschillende keren persoonlijk aangevallen, dertig keer willekeurig gearresteerd en kreeg vijf keer te maken met verzonnen strafrechtelijke vervolgingen. De laatste keer werd er bijna 3000 dollar contante borgtocht geeist, maar met een inkomen van minder dan 1 dollar per dag kon niemand aan dit bedrag voldoen. Onder andere door hulp van PBI Kenya en internationale solidariteit werd het geld opgehaald en werd Francis uiteindelijk vrij gelaten.
Momenteel houdt Francis zich bezig met het onderzoeken en documenteren van politiegeweld en strafrechtelijke moorden, die met toenemende mate zijn uitgevoerd tijdens de verkiezingen van augustus en oktober. De Keniaanse regering wordt ervan beschuldigd politie en veiligheidstroepen in te zetten om oppositie of dissidenten uit de weg te ruimen. Ze maken daarbij gebruik van buitensporig geweld en vallen onschuldige burgers aan, waaronder ook kinderen, vrouwen en mensen met een beperking. In het kader van nationale veiligheid en anti-terrorisme bestrijding, voert de regering een steeds strengere controle op waardoor de ruimte voor de civil society wordt beperkt en ingedamd. Een goed platform om aandacht te vragen voor mensenrechten bestaat er in Kenia dus nauwelijks. Daarnaast heerst er straffeloosheid.
Om verder en vooruit te kunnen gaan moeten internationale organisaties, beleidsmakers en andere belanghebbenden samenkomen, beargumenteerde Francis. Er is een grote behoefte aan trainingen, een groot internationaal network en contact met andere mensenrechtenactivisten zodat de bevolking zich empowered voelt en durft op te komen voor de (individuele) rechten van de mens.
Hoewel het verhaal van Francis al diepe indruk maakte, hielden de meeste aanwezigen in de zaal het niet droog toen een vrouwelijke mensenrechtenverdediger uit Kenia opstond en Francis emotioneel toesprak. Ze was enorm trots op Francis en ontzettend dankbaar voor dit evenement en het feit dat mensen wilden luisteren naar hun verhaal, want in Kenia krijgen zij niet de mogelijkheid hun stem te laten horen.
Binnenkort komt een korte documentaire online die we van Francis hebben gemaakt.
