Speakertour Colombia: De kwestie van gedwongen verdwijningen

De cijfers van gedwongen verdwijningen zijn in Colombia hoog en nog altijd aan het stijgen. Jaarlijks worden vele nieuwe personen als verdwenen vastgelegd. In de afgelopen drie jaar zijn alleen al in de stad Buenaventura circa 800 gedwongen verdwijningen geregistreerd. Ondanks dit hoge aantal slachtoffers is deze kwestie internationaal nog altijd vrij onzichtbaar. Tussen 20 november en 23 november 2022 heeft PBI Nederland mensenrechtenadvocaat Andrea Solangie Torres Bautista uit Colombia ontvangen. Gedurende ruim drie weken reisde Andrea door verschillende landen voor een Europese speakertour, om binnen het kader van de kwestie van gedwongen verdwijningen en due dilligence in Colombia zichtbaarheid te creëren en lobby te voeren.  

Achtergrond 

Vijfendertig jaar geleden werd Andrea’s tante Nydia Erika Bautista het slachtoffer van gedwongen verdwijning in Colombia. In haar zoektocht naar antwoorden en rechtvaardigheid die op deze verdwijning volgde, werd Andrea geconfronteerd met een hoop onzekerheid en de stille realiteit van de grote hoeveelheid aan straffeloosheid. Andrea besloot rechten te studeren, om te strijden voor rechtvaardigheid en zich in te zetten voor de bescherming van mensenrechten.  

Andrea Solangie Torres Bautista is mensenrechtenadvocaat en mededirecteur van de Fundación Nydia Erika Bautista (FNEB) in Colombia. FNEB is een stichting van – voornamelijk vrouwelijke – familieleden van slachtoffers van gedwongen verdwijningen in Colombia. Vanuit de FNEB is Andrea begonnen met het vertegenwoordigen van zaken van gedwongen verdwijningen in zeven zwaar getroffen regio’s in Colombia. Momenteel vertegenwoordigt de FNEB 519 gevallen van verdwenen personen in Colombia. In 99 procent van de gevallen van gedwongen verdwijningen is er sprake van straffeloosheid. Dat wil zeggen dat de schuldigen in al deze gevallen niet berecht en bestraft worden. Dit vormt een groot probleem, zoals Andrea betoogde, onder meer omdat de continuering van deze mensenschendingen hierdoor nauwelijks in de weg wordt gestaan, waardoor verdwijningen blijven gebeuren. 

Wet ter protectie van zoekende vrouwen 

De realiteit in Colombia laat zien dat een persoonlijke zoektocht naar een verdwenen geliefde niet zonder gevaar is. Andrea is in haar loopbaan veel zaken tegengekomen van vrouwen die door hun zoektocht slachtoffer zijn geworden van bedreigingen en van (seksueel) geweld. Ter aanleiding hiervan heeft Andrea besloten om zich ook gericht in te zetten voor de bescherming van vrouwenrechten. Op dit moment strijdt Andrea voor de invoering van een wet ter protectie van deze zoekende vrouwen, een wet die ze reeds aan het Colombiaanse Congres heeft voorgelegd. Indien de wet niet voor half december door het Congres wordt aangenomen, volgt dat deze in ieder geval voor een jaar wordt verworpen. Dit maakt dat er een hoge druk ligt op de invoering. De wet is niet alleen van belang voor de bescherming van zoekende vrouwen in Colombia, maar ook voor mensen in andere landen waar gedwongen verdwijningen een groot probleem vormen.  

De haven van Buenaventura  

De FNEB heeft de uitbreiding van de haven van Buenaventura in het gebied Estero de San Antonio tijdelijk tegengehouden, omdat er aanwijzingen zijn dat in dit gebied overblijfselen van verdwenen familieleden van personen die de FNEB vertegenwoordigd zijn gedumpt. De haven van Buenaventura is een belangrijke haven voor internationale handel, waar ook Europese bedrijven bij betrokken zijn. Vermoedelijk liggen er meer dan 200 lijken van vermiste personen op de bodem van deze haven. Uitbreiding van de haven zou de kans op het vinden en identificeren van deze personen vrijwel nihil maken. Dit maakt het belangrijk dat de lichamen van deze personen eerst gezocht en geïdentificeerd worden, alvorens de haven wordt uitgebreid. Een probleem is dat niet alle bedrijven die in Buenaventura aanvaren hiervan op de hoogte zijn. Tot nu toe is er nog weinig progressie geweest in de zoektocht naar lichamen, voornamelijk wegens een grote focus op technische details. Een verschuiving van deze focus naar communicatie met lokale bevolking is belangrijk, omdat zij vermoedelijk meer kennis hebben van waar de lichamen zich bevinden, doordat zij deze bijvoorbeeld al eerder hebben waargenomen. Dit is een zaak waar de FNEB zich op dit moment hard voor maakt en waarbij internationale steun van belang is, onder meer omdat er internationale bedrijven bij de haven betrokken zijn. Het monitoren van juiste due dilligence is hard nodig. 

Toenemende bedreigingen 

In het afgelopen jaar hebben leden van de FNEB, waaronder Andrea zelf, melding gemaakt van toenemende intimidatie, beschuldigingen van illegale inlichtingsactiviteiten, en honderden pogingen om hun website en surveillance- en foto-opnamen te hacken. Afgelopen juni vond er een inval in het hoofdkantoor van FNEB in Bogotá plaats. Hierbij is gevoelige informatie gestolen van getuigenissen, slachtoffers van gedwongen verdwijningen, rechtszaken, interne en externe gebeurtenissen van de organisatie en foto’s van slachtoffers en van medewerkers van de organisatie. Deze diefstal van gevoelige informatie brengt ernstige risico’s met zich mee voor het gehele team van de FNEB alsook de meer dan 400 slachtoffers die de organisatie ondersteunen. Ondanks het feit dat de Openbaar Aanklager bewust is van deze herhaaldelijke veiligheidsincidenten en aanvallen tegen FNEB, is er geen voortgang gemaakt in onderzoeken en zijn er geen resultaten gemaakt met betrekking tot het identificeren van de daders en de verantwoordelijken. 

Speakertour 

Andrea heeft tijdens haar speakertour in Nederland verschillende bijeenkomsten bijgewoond, om de hiervoor genoemde kwesties in het kader van gedwongen verdwijningen zichtbaar te maken en aandacht te vragen voor de nieuwe Europese Due Dilligence wet. Andrea heeft een vergadering gehad met organisatie Lawyers for Lawyers in Amsterdam, met het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Den Haag en met organisatie Both ENDS in Utrecht. Daarnaast heeft Andrea deelgenomen aan een panel bij organisatie Wo=Men in Utrecht en een lezing bij CEDLA in Amsterdam. In termen van zichtbaarheid en ondersteuning waren deze bijeenkomsten met academici, studenten en mensen die werkzaam zijn in de mensenrechten sector belangrijk en behulpzaam. Andrea heeft de situatie van de gedwongen verdwijningen, de wet ter protectie van zoekende vrouwen, en de situatie omtrent de haven van Buenaventura uitgelegd en noodzaak voor correcte due dilligence. Tijdens de vergaderingen is hierbij specifiek gesproken over de mogelijkheden van ondersteuning. Met organisatie Lawyers for Lawyers kwam ook specifiek de kwestie van de toenemende bedreigingen voor de leden van FNEB en de slachtoffers aan bod. Daarnaast heeft ze tijdens het panel van Wo=Men aanbevelingen geleverd betreft het nieuwe Feministisch Buitenlandbeleid voor het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Door de speakertour heeft Andrea de mensenrechtensituatie in Colombia in het kader van gedwongen verdwijningen internationaal meer onder de aandacht gebracht. Het internationale netwerk kan de FNEB onder meer ondersteunen, door bij te dragen aan het uitoefenen van druk voor de doorvoering van de wet ter protectie van zoekende vrouwen en voor het tegenhouden van de uitvoering van de haven van Buenaventura.  

Andrea is inmiddels terug in Colombia, waar zij haar werk verder voortzet. Internationale ondersteuning voor de mensenrechtensituatie in Colombia is hierbij cruciaal. Ondanks de persoonlijke bedreigingen en het geweld, blijft Andrea zich moedig inzetten voor de slachtoffers van gedwongen verdwijningen. 

Deze activiteiten van PBI werden mede mogelijk gemaakt door de bijdrage van LUSH en vfonds.

Geschreven door: Danique Luttikhuisen